CZYM JEST FOBIA
Poczucie strachu lub lęku jest naszym podstawowym mechanizmem obronnym. Jego główne zadanie to powstrzymać nas przed działaniami lub sytuacjami ryzykownymi, niosącymi duże zagrożenie. W tym miejscu muszę doprecyzować pojęcia.
- Strach jest reakcją na to, co faktycznie jest lub może okazać się dla nas zagrożeniem.
- Lęk jest zawsze w dużym stopniu irracjonalny. W rzeczywistości nie doznamy krzywdy, ale mimo to boimy się i czujemy zagrożenie.
Czasem jednak, tego lęku jest w nas za dużo i nieadekwatnie do sytuacji, a nasze reakcje zdecydowanie przekraczają ramy prawidłowego działania. Zachowujemy się wówczas irracjonalnie, czujemy się sparaliżowani, niezdolni do działania i przerażeni. Co ważne sytuacja, która przywołuje te emocje wcale nie musi być dla nas groźna.
Wówczas mamy do czynienia z fobią, czyli zaburzeniem nerwicowym, które objawia się stałym, bardzo silnym i nawracającym lękiem przed jakimś bodźcem. Ten bodziec może stanowić dosłownie wszystko; życiowe sytuacje jak na przykład wizyta u lekarza (szczególnie stomatologa) egzamin, spotkanie określonych osób albo zwierząt. Nawet sama myśl o takich okolicznościach potrafi wywołać objawy fobii i gigantyczne napięcie psychiczne.
Skutki fobii mogą być przez nas postrzegane jako błahe i nieistotne, ale bezwzględnie trzeba pamiętać jest to zaburzenie o silnej naturze, które może całkowicie zniszczyć życie, paraliżując wszelką aktywność.
Z pewnością każdy słyszał o klaustrofobii, agorafobii, nyktofobii (lęk przed ciemnością), aerofobii (lęk przed podróżą samolotem). Znam przypadek osoby z hydrofobią, w którym osoba w obawie przed utopieniem się, prawie przestała brać prysznic, a zupę jadła w bardzo małych porcjach.
Ja skupię się w tym artykule na fobii lezącej bardzo blisko wypalenia zawodowego, szczególnie, że właśnie syndrom burn-out może do tej fobii doprowadzić.
ERGOFIBIA - FOBIA PRACY
Aktywność zawodowa jest dla nas ważna nie tylko z ekonomicznego punktu. Generalnie lubimy pracować oraz liczymy się z obecnym w niej stresem. Czasem odczuwamy strach przed konkretnymi wyzwaniami zawodowymi oraz ogólny lęk związany z wykonywaną pracą. Jest to całkowicie rozumiała reakcja, a wszelkie obawy znikają dość szybko. Innymi słowy radzimy sobie prawidłowo z rozładowaniem napięcia
w sytuacjach zawodowych.
Inaczej sprawa wygląda u ludzi dotkniętych ergofobią. Osoby takie reagują wręcz panicznie na samą myśl o pracy, obowiązkach z niej wynikających, a często o samym poszukiwaniu pracy. Potrafią wielokrotnie odchodzić z firm, porzucać zadania, uciekać przed aktywnością zawodową. Nawet jeśli świetnie wypadają na rozmowach kwalifikacyjnych i zostają zatrudnieni, to nie stawiają się w pracy. Nierzadko, pomimo wysłania aplikacji, nie przychodzą na rozmowy kwalifikacyjne. Tak mocno są porażone lękiem.
Co niezmiernie ważne cierpiący na ergofobię zdają sobie sprawę z tego, że ich reakcje nie są prawidłowe, ale nie są w stanie nad nimi zapanować.
Ta dysfunkcja nie ma na obecną chwilę całościowej definicji i nie jest traktowana jako choroba. Określają ją objawy fizyczne i psychiczne i fakt, że pojawiają się w sytuacjach związanych z życiem zawodowym, zatrudnieniem, rekrutacją. Wskażę najczęstsze:
Objawy fizyczne
- drżenie rąk, wzmożone bicie lub kołatanie serca, suchość w ustach,
- przyspieszony oddech, duszności, zawroty głowy, panika,
- narastające pocenie się dłoni i całego ciała,
- zaburzenia snu, brak apetytu,
- obniżenie zdolności koncentracji, silny ból głowy, a nawet zawroty i omdlenia,
- biegunka, wymioty.
Objawy psychiczne
- paniczny lęk przed wykonywaniem czynności zawodowych, rozmawianiem ze współpracownikami lub przebywaniem w miejscu pracy,
- odkładanie pracy na inny termin (ciągła prokrastynacja),
- uczucie silnej presji emocjonalnej w najdrobniejszych sytuacjach, które tylko kojarzą się ze sferą zawodową,
- lęk przed podjęciem pracy, przyjęciem obowiązków zawodowych i ich realizacją,
- poczucie ulgi i emocjonalnego rozładowania po zakończeniu pracy, w dni wolne.
Przyczyny Ergofobii
Ergofobia jest zaliczana do fobii społecznych, ale jej przyczyny nie są do końca rozpoznane. Psychologowie wskazują kilka podłoży:- genetyczne – fobia dziedziczona,
- wadliwa praca mózgu- zaburzenia działania neuroprzekaźników lub nadaktywność ciała migdałowatego części mózgu, która wpływa na nasze zachowanie i na sposób, w jaki zapamiętujemy doświadczone w przeszłości emocje,
- traumy z dzieciństwa –złe oddziaływanie rodziców (nadmierna presja na bycie doskonałym, zaniżanie samooceny, bezwzględne krytykowanie i porównywanie),
- wykluczenie z grup rówieśników, agresja w szkole, bezwzględność nauczycieli,
- mobbing, bolesne przeżycia w poprzednich firmach, zawiść współpracowników,
- SKUTEK DŁUGOTRWAŁEGO POZOSTAWANIA W SYNDROMIE WYPALENIA!
Zapobieganie i leczenie
Ergofobia nie jest dostatecznie zbadana i trudno wskazać uniwersalną metodę przeciwdziałania oraz leczenia. Badania wskazują, że mocno narażeni na ergofobię są perfekcjoniści oraz ci, którzy mają nieprawidłową samoocenę i zaniżone poczucie własnej wartości. Szczególnie dotyka osoby wysoko wrażliwe (WWO) i równie często introwertyków. Z pewnością jej ofiarami są osoby długotrwale wypalone emocjonalnie lub zawodowo.Zaznaczę, że dużym problem jest prawidłowe zdiagnozowanie przyczyn tej dolegliwości i odróżnienie jej od stanu silnego syndromu burn-out. Z jednej strony objawy są bardzo zbliżone, z drugiej strony, długotrwałe wypalenie doprowadzić do ergofobii. Dodatkowo jest to sytuacja bardzo wstydliwa dla osoby dotkniętej, która przypisuje sobie wyłączna winę za swój stan, co zaburza proces diagnozy i ustalenia powodów.
Chcąc sobie pomóc, osoby dotknięte tą fobią często zmieniają pracę.
O ile są narażone na mobbing, dużą niechęć środowiska lub inne patologie związane z firmą, to takie rozwiązanie będzie właściwe. Jednak najczęściej ergofobia (jak również syndrom burn-out) ma wiele przyczyn indywidualnych, powstałych jeszcze przed podjęciem aktywności zawodowej. Jest nagminnie rozpoznawana u osób, które cierpiały na fobię szkolną – stanowi jej przedłużenie w dorosłym, zawodowym życiu.
Tylko bardzo szczegółowa i dogłębna analiza pozwala na właściwe uchwycenie podłoża problemów. W początkowym okresie może być konieczna konsultacja z psychiatrą i włączenie leków obniżających napięcie emocjonalne. Jest to pożądane działanie przeciw objawowe i tonizujące emocje. Pozwala na opanowanie symptomów fobii.
Równolegle należy rozpocząć terapię poznawczą, która pozwoli dotrzeć do źródła problemu, wyeliminować skutki traum, wadliwych osądów i co szczególnie ważne zastąpić je prawidłowymi reakcjami. Ważne, aby rozpocząć proces poznania siebie i mechanizmów rządzących własnym zachowaniem. Pozwoli to wyprzeć nieświadome wewnętrzne konflikty, odbudować poczucia własnej wartości i sprawczości.
Jako uzupełnienie świetnie sprawdzają się również:
- trening oddechu relaksacyjnego, kontemplacja i medytacja,
- podniesienie aktywności fizycznej, zajęcia ruchowe i sportowe,
- aktywność poza pracą (hobby), kontakt z naturą,